Khi Premier League được thành lập, các CLB Anh mới trở lại với bóng đá châu Âu được 2 năm sau lệnh cấm. Có lẽ, khoảng thời gian 5 năm không được dự cúp châu Âu mang lại sự ngỡ ngàng nhiều hơn là sự tỉnh táo để người Anh nhận ra rằng bóng đá châu Âu đã đi xa tới đâu.
Lúc ấy, Premier League vẫn quen quan niệm về một trung phong (số 9) cổ điển là to, cao, khoẻ, chơi “target man” quanh quẩn trong vòng cấm chờ đợi những cú tạt bổng. Điển hình mẫu trung phong của họ là Dion Dublin, Duncan Ferguson, Chris Sutton, những người thừa cơ bắp tì đè, thừa sức bật để đánh bại các trung vệ to cao nhưng lại thiếu một thứ châu Âu đang có: tốc độ.
Thậm chí, khái niệm tiền đạo lùi khai thác khu vực ranh giới các tuyến, hay ở các bài trước gọi là “vùng kết nối” (between the lines) cũng quá xa lạ với Premier League. Chính vì thế, xu hướng chơi phòng ngự của họ là đẩy cao hàng hậu vệ, với ý đồ mở rộng vùng việt vị để đẩy các trung phong kia càng xa vòng cấm địa càng tốt.
Dennis Bergkamp và một loạt các tiền đạo nước ngoài như Zola, Anelka, Henry… đã tới và khiến các đội bóng Premier League vất vả vì họ. Lối chơi lùi về vùng ranh giới các tuyến, để buộc trung vệ phải dâng lên áp sát và lộ khoảng trống, nhờ đó đồng đội băng lên chiếm lấy khoảng trống ấy khiến cấu trúc phòng thủ bị vỡ đã là một bài đánh quen thuộc mà Arsenal (và sau này là nhiều CLB cấp tiến khác đã sử dụng) đã khiến các CLB Anh phải thay đổi. Họ bắt đầu hiểu ra, nếu dâng cao hàng thủ, điều đó đồng nghĩa với tự sát, đặc biệt là khi đối phương có một tiền đạo thuộc diện “công thức 1” hay nôm na gọi là Speedster.
Thực tế, không chỉ người Anh có thói quen dâng cao hàng thủ như vậy mà nhiều đội bóng nước ngoài khác cũng vẫn chơi như thế. Nhưng việc sử dụng một tiền đạo kiểu Speedster thì người Anh đi sau châu Âu rất nhiều. Một trong speedster đầu tiên của họ, và cho đến nay vẫn là speedster số 1 của họ chính là Michael Owen.
Nhận xét về Michael Owen, HLV Glenn Hoddle đã từng nói “Cậu ấy không phải là một trung phong điển hình” để rồi sau đó ông phải gọi điện cho Owen để giải thích rằng không phải ông coi thường anh, mà thậm chí là ông ngưỡng mộ anh. Chẳng qua, cách nói của ông muốn ám chỉ Owen đã thay đổi hẳn tư duy chơi trung phong của người Anh.
Nhắc chuyện cũ để nói về trận mở màn đáng theo dõi nhất vòng khai mạc Premier League 2018/19: Arsenal vs Man City. tin bóng đá mới nhất cho rằng: Đây sẽ là trận cầu mà kiểm nghiệm về những speedsters rõ ràng nhất khi ở cả hai phía đều có những cầu thủ tốc độ cao như Aubemeyang, Lacazette, Leroy Sane, Mahrez và De Bruyne.
Cách đây vài tháng, trên sân Emirates, Arsenal của Wenger đã thất thủ 0-3 trước Man City của Pep Guardiola, một thất bại cho thấy Wenger dường như bất lực trong việc chinh phục người đồng nghiệp trẻ, tài ba hơn mình. Ở trận cầu ấy, nếu nhìn lại sơ đồ nhiệt (heatmap) của hàng thủ 2 bên, chúng ta nhận thấy rất rõ hàng thủ Arsenal luôn dâng cao hơn so với hàng thủ đối phương. Và nếu so sánh cặp trung vệ, hoặc thậm chí từng trung vệ, chúng ta cũng thấy thiên hướng dâng lên cách xa khung thành tới khoảng cách 30m của cặp Koscielny – Mustafi trong khi ở phía đối diện, Otamendi hay Kompany không rời xa khu vực phía trước vòng cấm địa quá nhiều.
Còn xét tổng thể cả đội hình, Man City có xu hướng dàn xếp tổ chức tấn công ở khoảng cách 25m so với mặt thành của Petr Cech, chỉ trừ trường hợp đặc biệt ở biên trái của Sane là việc tổ chức tấn công có thể dâng lên đến khoảng cách ngang với vạch 16m50. Trong khi đó, Arsenal dàn xếp tổ chức tấn công ở khu vực rất cao, gần sát với vòng tròn 9m15, thậm chí xuống sát biên ở hai bên cánh. Và đó chính là chìa khoá cho chiến thắng của Man City cũng như tử huyệt dẫn tới thất bại của Arsenal.
Việc dâng cao quá mức đối với Arsenal dưới thời Wenger đã là thói quen, một thói quen xấu. Khi họ dâng quá cao, đối thủ buộc phải co cụm lại và đối thủ nào càng có độ cân bằng khi compact (co gọn đội hình), họ càng có khả năng khoá chặt mọi lối tiếp cận khung thành của Arsenal. Và với không gian quá nhỏ hẹp như vậy, các speedster của Arsenal trở nên vô dụng hoàn toàn.
Còn Man City, việc chia sân chơi thành 2 khu vực: 65-75m cách mặt thành đội nhà và phần còn lại của mặt sân đã là nguyên tắc vàng mà Pep không cho phép ai vi phạm. Ở không gian 65-75m kia, các cầu thủ của Pep phải vận hành kiên nhẫn theo các hoạch định trước của ông, từ chuyền bóng cho tới di chuyển. Chỉ khi ở vào khoảng không gian còn lại, tức 25-35m cuối sân, họ mới có quyền phát huy sáng tạo cá nhân của mình. Mà khi cầu thủ Man City xâm nhập được khoảng 25-35m kia, đó chính là khi họ đã có cơ hội uy hiếp thực sự.
Thực chất, cự ly để xây dựng, tổ chức, dàn xếp tấn công của Man City là một cự ly lý tưởng. Ở cự ly ấy, họ hoàn toàn có không gian để những speedsters của mình bứt tốc tạo đột biến. Lối chơi của Pep vốn bị coi là ru ngủ thực ra rất nguy hiểm ở chỗ đó. Họ chuyền bóng nhiều, chuyển hướng bóng nhiều để kéo giãn, xô lệch, phá vỡ kết cấu phòng ngự của đối phương và rồi khi có cơ hội, họ chớp nhoáng có những pha tỉa bóng, chọc khe để những tay đua tốc độ nước rút xuống đón bóng dứt điểm.
Bàn thắng thứ 3 của Man City ở trận cầu hồi tháng 3 đó đã diễn ra như thế. Khi Man City dàn xếp ở cự ly thấp, hàng thủ Arsenal nôn nóng dâng cao, một cú tỉa bóng rất sắc cho Kyle Walker đua tốc độ thoát xuống từ biên phải, thâm nhập vòng cấm và căng ngang đã tạo cơ hội cho Sane ghi bàn. Thử hỏi, nếu không có không gian đủ để làm một cú nước rút đón bóng, liệu Kyle Walker có khả năng thoát xuống hay không và Sane cũng có thể băng nhanh xuống đón bóng hay không?
Song, điều gì sẽ xảy ra nếu cả hai đội bóng đều cùng chơi một cách cẩn trọng với đội hình thấp? Sẽ khó có thể có cơ hội cho cả hai bên. Mà mục tiêu của bóng đá vẫn phải là kiếm tìm bàn thắng. Một đội bóng không thể lúc nào cũng chơi thấp ở phần sân nhà. Họ phải chuyển đổi trạng thái, mở rộng cự ly đội hình khi đoạt được bóng và tổ chức tấn công chớp nhoáng. Chính vì thế, sẽ khó có thể tồn tại một trận cầu tiêu cực như hình dung ở trên. Thay vào đó, sẽ là một cuộc chơi khi bên này cầm bóng, bên kia cô đặc đội hình và ngược lại. Lúc đó, bản lĩnh của những cầu thủ đủ tầm thay đổi cục diện sẽ lên tiếng.
Ở trận thua hồi tháng 3 của Arsenal, thực tế những phương án dứt điểm tuyến 2 của Arsenal rất hay, khi họ chiếm lĩnh được các không gian ráp gianh giữa các tuyến của Man City một cách chớp nhoáng trước khi khoảng không gian ấy bị khoá chặt. Nhưng thủ thành của Man City đã quá hay ở trận cầu ấy. Và ở chiều ngược lại, Man City lại có những người có khả năng tạo ra những pha dứt điểm khó đến bất ngờ, mà điển hình là cú cứa lòng của Bernando Silva mở tỷ số 1-0.
Tối nay, Unai Emery sẽ gặp thử thách lớn đầu tiên ở Premier League và sơ đồ chiến thuật của ông cũng khác với của Wenger rất nhiều. Việc dùng sơ đồ 4-3-3 với Oezil – Aubemeyang – Lacazette cho thấy chủ trương sử dụng Oezil như lá bài chiếm lĩnh các không gian giáp ranh và tận dụng khả năng bứt tốc của cặp Aubemeyang – Lacazette. Song, cơ bản là Emery có kéo giãn được hệ thống của Pep Guardiola mỗi khi Arsenal có bóng hay không mới là quan trọng.
Trong khi đó, ở chiều ngược lại, Sane và Mahrez đang hứa hẹn cho thấy 1 bộ mặt Man City mới mẻ hơn. Tuy nhiên, hàng thủ của Arsenal hôm nay đã khác với hồi tháng 3, với nhân tố mới mang tên Sokratis. Nếu Arsenal khuất phục được Man City tối nay, đó có thể sẽ là chương mở đầu rất đẹp khiến nhiều người phải đánh giá lại về khả năng đi xa của họ, bằng một cái nhìn tôn trọng hơn rất nhiều./